Autor : Agata Szczepańska
2024-03-29 09:49
Lekarz przebywający na L4 z powodu choroby bądź konieczności sprawowania opieki nad chorym dzieckiem i wystawiający receptę pro auctore i pro familiae nie wykorzystuje zwolnienia niezgodnie z przeznaczeniem. Tak wynika ze stanowiska ZUS skierowanego do Naczelnej Rady Lekarskiej.
Tym samym Zakład Ubezpieczeń Społecznych potwierdza wcześniejsze stanowisko w tej sprawie. Czy zakończy to problemy lekarzy wystawiających recepty np. swoim chorym dzieciom?
Przypomnijmy, kilka miesięcy temu opisywaliśmy sprawę lekarki, która będąc na zwolnieniu w celu opieki nad chorym dzieckiem, wystawiła receptę pro familiae i została ukarana przez ZUS. Było to o tyle niezrozumiałe, że po pierwsze co do zasady ZUS nie ma wglądu do wystawianych przez lekarzy recept. Po drugie recepty dla siebie i rodziny można wystawiać, przebywając na zwolnieniu chorobowym – jest to bowiem przywilej lekarza, a nie wykonywanie pracy.
Ta sprawa została wyjaśniona, jednak szybko okazało się, że podobnych przypadków jest więcej. Pojawiło się też stanowisko jednego z oddziałów ZUS, z którego wynikało, że wystawanie recept traktowane jest jak praca, a tej na zwolnieniu wykonywać nie wolno – bez uwzględnienia specyfiki recept pro auctore i pro familiae.
Równolegle samorząd lekarski starał się o oficjalną wykładnię ZUS. Niedawno otrzymał stanowisko Departamentu Zasiłków, wydane po uzyskaniu opinii Departamentu Legislacyjno-Prawnego. Co z niego wynika?
Przypominamy: Rząd zapowiada zmiany dotyczące kontrolowania zwolnień lekarskich
ZUS przypomina, że ubezpieczony, który wykonuje pracę zarobkową w okresie orzeczonej niezdolności do pracy lub wykorzystuje zwolnienie lekarskie w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia, traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Zasiłek chorobowy nie przysługuje w razie stwierdzenia choćby jednej z wymienionych okoliczności.
Lekarz wystawiając zwolnienie lekarskie, stwierdza niezdolność do pracy, więc niezależnie od wskazań zawartych w zwolnieniu (chory musi leżeć, albo chory może chodzić), osoba niezdolna do pracy z powodu choroby może jej wykonywać.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest uprawniony do kontrolowania prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich oraz do formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich. Może więc sprawdzać, czy osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim nie świadczy pracy, albo nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem. Jeżeli zostanie stwierdzona choćby jedna z wymienionych okoliczności, Oddział ZUS wydaje decyzję o braku prawa do zasiłku chorobowego, od której przysługuje prawo wniesienia odwołania do sądu.
ZUS potwierdza też, że wstawianie recept pro auctore i pro familiae nie jest pracą zarobkową, zatem nie zachodzą okoliczności uzasadniające odmowę prawa do zasiłku chorobowego z powodu wykonywania pracy zarobkowej.
Jednak, fakt wykonywania przez ubezpieczonego pracy nieodpłatnej może skutkować utratą prawa do zasiłku na podstawie drugiej przesłanki, czyli wykorzystywania zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem.
Przez wykorzystywanie zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem należy rozumieć wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy. O ile praca zarobkowa odnosi się do ekonomicznej strony życia człowieka, to wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z jego celem może dotyczyć każdej działalności ubezpieczonego.
Przypominamy: ZUS zakwestionował ponad 6 proc. zwolnień lekarskich w 2023 r.
Jest to zatem pojęcie bardzo szerokie. Jak wskazuje ZUS, w świetle orzecznictwa sądów powszechnych oraz sądów administracyjnych nawet wyjazd zagraniczny, który był realizacją zaleceń lekarskich (np. lekarza psychiatry), nie może zostać uznany za wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego zgodnie z jego celem. Okoliczność, że tego typu wyjazd sprzyja procesowi leczenia, jest z punktu widzenia omawianych regulacji obojętna. Istotne jest bowiem to, czy tego rodzaju zachowanie mieści się w ramach dopuszczalnych czynności podczas korzystania ze zwolnienia lekarskiego.
Innymi słowy, pewne zachowania mogą być niezgodne z celem zwolnienia lekarskiego, mimo tego, że pozostają w zgodzie z procesem leczenia.
Jeżeli nawet z opinii lekarza orzecznika ZUS wynika, że wykonywane przez ubezpieczonego czynności nie wpłynęły na pogorszenie jego stanu zdrowia, ale czynności te stanowią „rozszerzenie czynności niezbędnych życiowo", to ich wykonywanie jest niezgodne z celem zwolnienia lekarskiego.
W orzecznictwie sądów powszechnych za niezgodne z celem zwolnienia lekarskiego uznano np.: wzięcie udziału w wycieczce zagranicznej pielgrzymce do Włoch, udział w imprezie towarzyskiej czy rozrywkowej, jak również demontaż okien w budynku należącym do spółdzielni mieszkaniowej w celu wykorzystania ich dla potrzeb własnych. Należy bowiem pamiętać także, że czas zwolnienia lekarskiego nie jest czasem, którym ubezpieczony może swobodnie dysponować, tak jak np. urlopem wypoczynkowym.
Przypominamy: Komu ZUS może odebrać prawo do wystawiania zwolnień?
Jak to się przekłada na wystawianie recept dla siebie i rodziny? Tu raczej trudno mówić o wykorzystywaniu zwolnienia niezgodnie z jego celem. W ocenie ZUS uzasadnione jest twierdzenie, że lekarz przebywający na zwolnieniu z powodu choroby bądź konieczności sprawowania osobistej opieki nad chorym dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny i wystawiający receptę pro auctore i pro familiae nie wykorzystuje zwolnienia niezgodnie z przeznaczeniem.
- Bowiem, ze względu na specyfikę tego rodzaju recept, wystawianych dla samego wystawiającego lub ograniczony krąg rodziny, uzasadnione jest przyjęcie, że wystawienie takich recept stanowi czynność sporadyczną – ocenia ZUS.
Zastrzega jednak przy tym, że ocena, czy w danym przypadku wykonywania przez ubezpieczonego w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pewnych czynności, szczególnie z uwagi na ich natężenie, ma zawsze charakter zindywidualizowany, zależny od okoliczności konkretnej sprawy, które determinować powinny kwalifikację danej aktywności.
Polecamy także:
ZUS: 27 mln zwolnień lekarskich w 2023 roku, na ponad 287 mln dni
Zastępczyni redaktor naczelnej; specjalizuje się w tematach związanych z prawem medycznym i procesem legislacyjnym, szczególnie zainteresowana psychiatrią. Wcześniej dziennikarka i redaktorka w Dzienniku Gazecie Prawnej oraz Polskiej Agencji Prasowej. Kontakt: agata.szczepanska@cowzdrowiu.pl