Autor : Anna Gumułka
2023-10-06 11:03
Rośnie liczba dzieci i młodzieży objętych pomocą specjalistyczną ze względu na zaburzenia psychiczne - w 2019 r. ze świadczeń opieki psychiatrycznej skorzystało 122 tys. dzieci i młodzieży, w 2022 r. było ich dwa razy więcej - 244 tys. – informuje NFZ. Według Światowej Organizacji Zdrowia na całym świecie jedna na siedem osób w wieku 10-19 lat doświadcza zaburzeń psychicznych. Jakie są sygnały kryzysu psychicznego u dziecka i gdzie szukać pomocy?
Narodowy Fundusz Zdrowia w poradniku dla pacjentów przypomina, jakie są zasady korzystania z pomocy psychologa i psychiatry.
Świadczenia psychiatrycznej opieki zdrowotnej dla dzieci i młodzieży są realizowane na trzech poziomach. Pierwszy to ośrodki pomocy środowiskowej. Pomoc jest udzielana tu bezpłatnie, finansuje ją NFZ, nie jest potrzebne skierowanie. W ośrodku środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży pracują: psycholog, psychoterapeuta, terapeuta środowiskowy.
W stanach wymagających konsultacji z lekarzem psychiatrą należy się zgłosić do centrów zdrowia psychicznego, które są II poziomem opieki. Tu także leczenie jest bezpłatne, finansuje je NFZ i nie potrzeba skierowania. W centrum zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży – poradnii zdrowia psychicznego dla dzieci można liczyć na konsultację z psychiatrą dzieci i młodzieży, psychologiem, psychoterapeutą i ewentualne leczenie w oddziale dziennym.
Jeśli dziecko wymaga leczenia całodobowego, zostanie skierowane na III poziom. To już leczenie w szpitalnym oddziale psychiatrycznym. Tu skierowanie jest wymagane. W ośrodku wysokospecjalistycznej całodobowej opieki psychiatrycznej są izba przyjęć i oddział psychiatryczny dla dzieci.
Ważne! W sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia dziecka zgłoś się do izby przyjęć ośrodka z III poziomu. W stanie nagłego zagrożenia życia można zgłosić się bez skierowania.
Wykaz placówek, na każdym z trzech poziomów opieki nad dziećmi i młodzieżą w kryzysie psychicznym.
- Obserwujemy pogorszenie kondycji psychicznej dzieci i młodzieży oraz rosnącą liczbę młodych osób potrzebujących wsparcia specjalistycznego, a jest to związane z wieloma czynnikami. Jednym z nich jest kryzys relacji, który znacząco wpływa na kondycję psychiczną dzieci i młodzieży. Widać go w najbliższym dziecku otoczeniu, dlatego same dzieci i nastolatkowie mówią o tym, że czują się samotne, niesłuchane, nierozumiane. Jeśli dziecko nie ma odpowiedniego wzorca w najbliższym otoczeniu to jest mu bardzo trudno w prawidłowy sposób budować relacje z innymi. Zanika kultura spędzania ze sobą czasu i dzięki temu poznawania siebie, dlatego tak ważna jest w tym obszarze systematycznie prowadzona profilaktyka. Bardzo często podczas różnych spotkań młodzież mówi do nas dorosłych, abyśmy im pomogli, wspierając i dając odpowiednie narzędzia, żeby umieli radzić sobie z wyzwaniami, jakie niesie codzienność – mówi cytowana przez NFZ dr n. med. Aleksandra Lewandowska, konsultant krajowa w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży.
Reforma psychiatrii: pilotaż wydłużony do końca przyszłego roku
Dzieci często nie potrafią w odpowiedni sposób wyrazić słowami co im dolega, z czym sobie nie radzą, dlatego uciekają m.in. w zachowania, które mają zwrócić na nie uwagę dorosłych lub rówieśników. Wielu rodziców czy opiekunów nigdy nie pomyślałoby, że dziwne postępowanie ich dzieci może być początkiem kryzysu psychicznego.
Objawy bowiem często przypominają wejście w burzliwy okres dojrzewania. Dlatego tak ważne jest, aby być czujnym i nie bagatelizować żadnych niepokojących symptomów.
Depresja jest chorobą, która objawiać się może przez poczucie osamotnienia, smutku, braku energii, braku zainteresowania czynnościami, które dotąd sprawiały przyjemność i dawały satysfakcję. Ta choroba może dotknąć każdego z nas. Bez względu na płeć, wiek czy status społeczny. Często rozwija się latami, powoli odbierając radość życia.
Co powinno wzbudzić niepokój rodzica lub opiekuna? Mówią eksperci: prof. dr hab. n. med. Filip Rybakowski oraz psycholog Anna Napiórkowska:
objawy obniżonego nastroju i stresu, smutek, przeciążenie, napięcie
zaburzenia odżywiania, zajadanie stresu lub brak apetytu czy stosowanie restrykcyjnych diet
objawy somatyczne, bóle: głowy, stawów, pleców, brzucha, czy przyspieszone bicie serca, potliwość, drżenie rąk
wycofywanie się z kontaktów społecznych
zaburzenia snu, bezsenność, poczucie ciągłego zmęczenia, nadmierna senność
pogorszenie wyników w szkole i spadek zaangażowania w naukę
problemy wychowawcze, agresywne zachowania, płaczliwość, nadpobudliwość, drażliwość, wybuchowość
problemy dotyczące relacji z otoczeniem, agresja, łamanie prawa, wandalizm, używanie substancji psychoaktywnych
zachowania autodestrukcyjne, nadużywanie alkoholu, narkotyków i innych substancji uzależniających, okaleczanie się, myśli i próby samobójcze.
Nowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego w ogniu krytyki
- Zacznę od bardzo ważnego komunikatu do dorosłych: bądźcie uważni na potrzeby swoich dzieci i dbajcie o relacje z najbliższymi, bo jeśli nie ma tego fundamentu, to niestety rodzic nie zauważy znaczących sygnałów, które go powinny zaalarmować, jeśli chodzi o zdrowie i funkcjonowanie dziecka. A sygnałów jest bardzo wiele. Każda znacząca zmiana zachowania czy samopoczucia lub utrzymująca się i nieprzemijająca w czasie, powinna nas zaniepokoić, ale żeby rodzic zareagował musi znać i mieć bezpieczny kontakt ze swoim dzieckiem, wtedy jest to możliwe. Zatem, jeśli moje dziecko sprawia wrażenie smutnego, nieobecnego, ma problemy z nauką, unika kontaktu z rówieśnikami ale również z rodziną, ma problemy ze snem, z apetytem, zgłasza często różnego rodzaju dolegliwości somatyczne, albo było lękowe, nieśmiałe a ku zdziwieniu wszystkich stało się duszą towarzystwa, rozpiera go energia, głównie imprezuje, jest gniewne... zareagujmy – zaznacza dr Aleksandra Lewandowska.
Opieka psychiatryczna dla dzieci - po kontroli wnioski do prokuratury
Pierwsza pomoc emocjonalna powinna składać się z tzw. czterech "zetek":
Zauważ.
Powiedz o faktach i o tym, jakie emocje one w Tobie wywołują – przykładowa reakcja: „Zauważyłam/em, że w ostatnich dniach jesteś bardzo smutna/y i że często płaczesz. Martwię się o Ciebie”.
Zapytaj.
Zaproś dziecko do rozmowy, zadając pytania – np. „Czy możemy porozmawiać o tym, co się u Ciebie dzieje? Czy jest coś, co mogę zrobić albo co wspólnie możemy zrobić, żebyś poczuł/a się lepiej?”
Zaakceptuj.
To, co usłyszysz, może być dla Ciebie trudne lub niezrozumiałe. Możesz postrzegać daną sytuację inaczej niż Twoje dziecko. Nie przedstawiaj kontrargumentów, nie przekonuj, że rzeczywistość wygląda inaczej, niż dziecko o niej opowiada. To bardzo ważne, żeby zaakceptować wszystko, co usłyszysz – np. „Słyszę, że tak siebie widzisz i wyobrażam sobie, że jest Ci z tym bardzo trudno”.
Zareaguj.
Kiedy dostrzegamy problemy dziecka, chcemy mu pomóc szybko i skutecznie. To naturalna reakcja, tzw. odruch korygowania. Najlepiej jednak zapewnić dziecku fachową pomoc, umawiając je na wizytę u psychologa, kontaktując się ze szkołą – np. „Choćbym w tej chwili nie wiedział/a jak Ci pomóc, znajdę kogoś kto zrobi i będę w tym razem z Tobą”.
Fachową, bezpłatną pomoc psychologiczną siedem dni w tygodniu i przez 24 godziny na dobę, uzyskasz dzwoniąc pod numer:
800 12 12 12 – dziecięcy telefon zaufania Rzecznika Praw Dziecka. Mogą dzwonić również osoby dorosłe, aby zgłosić problemy dzieci.
116 111 – telefon zaufania dla dzieci i młodzieży Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.
800 12 00 02 – ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia".
800 800 605 – infolinia „Pomagamy” Ministerstwa Edukacji i Nauki.
Polecamy także:
63 dni w pasach. To wciąż zdarza się na oddziałach psychiatrycznych
Dziennikarka z blisko 25-letnim doświadczeniem. W latach 1999-2022 w PAP relacjonowała wydarzenia na Śląsku i w kraju, specjalizując się w tematyce zdrowotnej, społecznej, naukowej i kulturalnej. W 2004 była korespondentką PAP w Londynie. Kontakt: anna.gumulka@cowzdrowiu.pl