Autor : Lidia Raś
2023-05-12 10:00
Tylko do 17 maja rodzice, którzy 26 kwietnia 2023 pobierali zasiłek macierzyński, mają czas na złożenie wniosku o jego przeliczenia na nowych, korzystniejszych zasadach.
Wyższy zasiłek macierzyński, dodatkowe 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, urlop opiekuńczy, krótszy czas na skorzystanie z urlopu ojcowskiego - to niektóre zmiany wynikające z nowelizacji Kodeksu pracy i ustawy zasiłkowej, które weszły w życie 26 kwietnia 2023 roku. Od 26 kwietnia zasiłek macierzyński wynosi 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego i 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku za okres urlopu rodzicielskiego.
Z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego można skorzystać jednorazowo (wspomniany długi urlop). Można go jednak podzielić maksymalnie na 5 części. Ostatnia część urlopu może przypadać najpóźniej do końca roku, w którym dziecko skończy 6 lat, a w przypadku dziecka przyjętego na wychowanie odpowiednio 7, 10 i 14 lat. Żadna z części nie może być krótsza niż 8 tygodni (w szczególnych przypadkach 6 i 3) a zasiłek macierzyński będzie wypłacany w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru.
- W przypadku gdy ubezpieczona osoba złoży w ciągu 21 dni po porodzie lub przyjęciu dziecka na wychowanie tzw. długi wniosek (wniosek o długi urlop rodzicielski) o zasiłek macierzyński, to będzie on wynosił 81,5 proc. wymiaru za cały okres jego pobierania - mówi radca prawny, Kamil Bałdyga, z kancelarii Wojarska Aleksiejuk & Wspólnicy.
Za dodatkowe 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, przysługujące drugiemu z rodziców zasiłek zawsze będzie wynosił 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.
Szczególna sytuacja dotyczy tzw. okresu przejściowego. Rodzice, którzy na 26 kwietnia br. pobierali zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, muszą złożyć wniosek o przeliczenie zasiłku, jeśli chcą naliczenia go wg nowych zasad.
Mecenas Bałdyga wylicza kluczowe dla świadczeniobiorców kwestie:
21 dni po porodzie można złożyć wniosek o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego w wysokości 81,5 proc.
Maksymalną pulą urlopu rodzicielskiego, jakiego dotyczy zasiłek w wysokości 81,5 proc. są 32 tygodnie.
Zasiłek za dodatkowe 9 tygodni urlopu rodzicielskiego wynosi 70 proc. – bez względu na to, kiedy składamy o niego wniosek.
Jeżeli 21 dni po porodzie złożymy wniosek o urlop macierzyński i rodzicielski w pełnej wysokości, ale „po drodze” zmienią się nasze plany i nie wykorzystamy ani jednego dnia z urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dziecka, zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego zmniejszy się do 70 proc.
Jeśli w pierwszym roku życia dziecka nie zostanie wykorzystany, co najmniej jeden dzień zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego (na podstawie długiego wniosku), będzie możliwość złożenia wniosku o jednorazowe wyrównanie zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego do 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Za okres urlopu rodzicielskiego zasiłek macierzyński będzie przysługiwać w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Rodzic, który na 26 kwietnia 2023 r. pobierał zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, ma prawo do zasiłku na nowych zasadach pod warunkiem, że do 17 maja złoży wniosek o ustalenie nowej wysokości zasiłku. Jeśli tego nie zrobi, będzie otrzymywać zasiłek w dotychczasowej wysokości.
W szczególnej sytuacji znalazły się osoby, które 26 kwietnia 2023 roku pobierały albo wystąpiły o zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego. Mają one prawo do zasiłku na nowych zasadach. Ale - pod warunkiem, że złożą wniosek. Termin jest już bliski: upływa 17 maja 2023 r.
Brak wniosku oznacza utrzymanie zasiłku w dotychczasowej wysokości.
Jeśli ubezpieczona osoba była uprawiona do pobierania zasiłku macierzyńskiego lub jego części od 2 sierpnia 2022 r. do 25 kwietnia 2023 r. także ma prawo do wnioskowania o pobieranie go w nowym wymiarze.
Przykład1:
Pracownica przebywa na długim urlopie macierzyńskim i rodzicielskim w trakcie wejścia w życie przepisów. Planowała wykorzystanie tzw. długiego urlopu - czyli 52 tyg. wg starych zasad. Czy jest to nadal możliwe obecnie i w jakim wymiarze? Czy będzie mogła złożyć wniosek o podwyższenie zasiłku z 80 % do 81,5 proc., i ewentualnie od kiedy dokładnie?
Wyjaśnienie:
Jeżeli w dniu wejścia w życie nowych przepisów (tj. 26 kwietnia 2023 r.), jesteśmy w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, mamy prawo do tzw. wyrównania jego wysokości do 81,5%, ale pod warunkiem, że złożymy wniosek/prośbę do pracodawcy lub Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o podwyższenie zasiłku macierzyńskiego. Takie pismo należy złożyć w ciągu 21 dni od dnia wejścia w życie nowych przepisów, czyli do 17 maja 2023 r. Wyrównanie nastąpi od dnia wejścia w życie przepisów do końca trwania urlopu rodzicielskiego. Trzeba natomiast pamiętać, że skorzystanie przez jednego z rodziców z 9 tygodni urlopu rodzicielskiego pomniejsza całkowity wymiar urlopu, przykładowo, jeśli pracownik-ojciec dziecka wykorzysta 9 tygodni tego urlopu, matka dziecka może wykorzystać maksymalnie 32 tygodnie (41-9 = 32).
I odwrotnie, matka dziecka może wykorzystać 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego, ale nie więcej, ponieważ 9 tygodni tego urlopu zarezerwowane jest tylko dla pracownika - ojca dziecka.
Jeśli któryś z pracowników - rodziców nie wykorzysta przysługujących mu 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, przepadają one.
Natomiast z sytuacji przedstawionej w pytaniu wynika, że pracownica nadal chce jednak korzystać z tego urlopu rodzicielskiego - jednakże po przekroczeniu limitu 32 tygodni urlopu rodzicielskiego nie będzie to możliwe. Ustawodawca wprowadza dla każdego z rodziców-pracowników wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego w ramach całkowitego wymiaru urlopu rodzicielskiego. Żaden z rodziców nie może zrzec się na rzecz drugiego prawa do tych 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w wymiarze 9 tygodni jest równoznaczne z wykorzystaniem przez rodzica przysługującej mu wyłącznej części urlopu rodzicielskiego. Zatem w takiej sytuacji wniosek o podwyższenie zasiłku z 80 % do 81,5% będzie nieuzasadniony – wyjaśnia radca prawny Kamil Bałdyga.
Przykład 2:
Pracownica korzysta z 20 tygodni urlopu macierzyńskiego i 6 tygodni urlopu rodzicielskiego płatnego 100 proc. Czy po wejściu w życie nowych przepisów kobieta nadal będzie mieć podstawę wymiaru w wysokości 100 proc., czy 70 proc?
Wyjaśnienie:
Jeśli mama nie złoży wniosku o długi zasiłek macierzyński do 21 dni po porodzie albo przyjęciu dziecka na wychowanie, to zasiłek będzie wynosił 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego i 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku za okres urlopu rodzicielskiego. Według radcy prawnego Kamila Bałdygi, w przypadku, gdy w pierwszym roku życia dziecka nie zostanie wykorzystany, co najmniej jeden dzień zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego (na podstawie długiego wniosku), będzie możliwość złożenia wniosku o jednorazowe wyrównanie zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego do 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Za okres urlopu rodzicielskiego zasiłek macierzyński będzie przysługiwać w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Rodzic, który na 26 kwietnia 2023 r. pobierał zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, ma prawo do zasiłku na nowych zasadach pod warunkiem, że do 17 maja złoży wniosek o ustalenie nowej wysokości zasiłku. Jeśli tego nie zrobi, będzie otrzymywać zasiłek w dotychczasowej wysokości.
Jak wypełnić wniosek do ZUS o wyższy zasiłek macierzyński - instrukcja ZUS
W CowZdrowiu do listopada 2023. Wcześniej od 2014 do marca 2023 r. w „Dzienniku Gazecie Prawnej”, gdzie kierowała serwisem gazetaprawna.pl. Ponadto zajmowała się tematyką społeczną, ekologiczną, prawną i kulturalną oraz nagrywała podcasty i wideo. Wcześniej związana m.in. z Polska Press i Mediami Regionalnymi.